Tussendoortje #29
In ons negenentwintigste tussendoortje kunnen jullie proeven van de passie, ervaringen en ideeën van oud-danseres en balletdocente Esther Protzman.
Kan je vertellen wie je bent en wat jouw dansachtergrond is?
Mijn naam is Esther Protzman en sinds mijn 5e levensjaar onlosmakelijk verbonden met DANS.
Ik was 5 jaar toen ik met ballet begon op een plaatselijke ballet/muziekschool. Mijn docente, Mariette Fontein, die mij buiten het lesgeven ook coachte voor voorstellingen en de liefde voor het vak heeft bijgebracht, nam me vanuit het Verre Oosten (Almelo) mee naar de grote stad waar we lessen en voorstellingen van Het Nationale Ballet gingen bekijken. Tijdens zo’n openbare les hadden enkele dansers diepe indruk op me gemaakt. Mijn balletjuffrouw in Almelo ontdekte mijn talent en zette me al snel in de selectie, met wat oudere meisjes zoals Annegien Sneep, Junitha Plass en Anne Affourtit. Meisjes wiens namen later ook in de balletwereld te zien zouden zijn.
Op mijn 11e ging ik naar het Koninklijk Conservatorium en woonde in een pleeggezin. Ik vond het vreselijk om van huis te zijn. Ik huilde elk weekend als ik weer met de trein naar Den Haag reisde. Maar ik heb nooit opgegeven. Het was een moeilijk periode. Jenny Veldhuis, Agnes Roboz en Job Sanders waren mijn docenten, die me erdoor heen sleepten en waar ik goede herinneringen aan heb.
Een jaar later zat ik op de Koninklijk Balletschool van Antwerpen, omdat mijn vader een baan werd aangeboden in België, is het hele gezin meeverhuisd. Ik heb mijn middelbare school in Antwerpen voltooid. Heel dankbaar voor de docenten die ik heb gehad: o.a. Marinella Pañeda, Annie Brabants, Panchita de Péri en Konstantin Chatilov (Kirov Leningrad/St. Petersburg). Zij stoomden ons klaar voor competities als Brussel, Lausanne en Varna. Marika Besobrasova nodigde me in 1979 uit naar Académie Princesse Grace in Monte Carlo te komen. Een meesterlijke ervaring.
Vanaf mijn 16e werden Jan Broeckx en ik al ingezet bij voorstellingen van het Ballet van Vlaanderen, dat toen nog onder de directie van Jeanne Brabants stond. We gingen mee op tournee en dansten op de Bregenzer Festspiele en Festivals in Athene en Tunesië. We deden mee aan Gala’s in München bij de Heinz Bösl Stiftung. Bij het Ballet van Vlaanderen miste ik wel het Klassieke Repertoire waarin ik toch vooral in was opgeleid.
In 1980 deed ik auditie en werd ik aangenomen bij Het Nationale Ballet onder de directie van Rudi van Dantzig. Het werken met een verscheidenheid aan choreografen, balletmeesters en de samenwerking met de andere dansers hebben mij zoveel gegeven. Na 8 jaar ‘corps de ballet’ werd ik na mijn debuut als “Aurora” in the Sleeping Beauty bevorderd tot soliste. Vele rollen volgden: met favorieten als Giselle, Het Zwanenmeer, Romeo en Julia. Maar niet alleen de klassiekers, ook choreografieën van Rudi van Dantzig, Hans van Manen, Toer van Schaijk, Ashton en Balanchine als grote pilaren en gastchoreografen vulden ons repertoire.
Na Rudi van Dantzig werd Wayne Eagling benoemd tot directeur in 1991. Onder hem maakte ik kennis met choreografieën van o.a.Ashley Page en kwamen nieuwe Balanchine en Ashton balletten op het repertoire. Na 20 jaar professioneel danseres heb ik mijn spitzen aan de wilgen gehangen.
Hoe ben je in aanraking gekomen met het docentschap?
Toen ik bij het Nationale Ballet ‘insprong’ voor een docente die niet kwam opdagen voor de balletles.
Ik vond het zo fijn om te doen (natuurlijk is ‘company-class’ iets heel anders dan het lesgeven aan jonge leerlingen) en het was wel de aanleiding om 1 jaar een opleiding in Budapest, Hongarije, te gaan volgen. De balletlerarenopleiding inclusief, anatomie, pedagogie en muziek etc, die ik heb afgerond in 1998.
Wat zijn jouw drijfveren om klassieke balletlessen te geven?
Mijn drijfveren zijn mijn onstuitbare PASSIE en mijn geloof en de overtuiging dat een goede klassieke vorming de basis is van vele vormen van dans en natuurlijk de liefde voor het klassieke erfgoed.
Wat zijn jouw persoonlijke doelstellingen als docent?
Een sfeer creëren waarin je wil leren. Zelfvertrouwen geven dat aanzet tot het durven geven van jezelf. Mijn persoonlijke doelstellingen zijn niet alleen de klassieke ballettechniek met zijn muzikale aspecten zo goed mogelijk aan te leren en het plezier in dans over te brengen, maar vooral ook de andere aspecten van het vak aan te raken: het belang van discipline, doorzettingsvermogen, algemene kennis, geschiedenis, de zorg voor de ziel, de zorg voor het lichaam, kennis van voeding en het delen van wederzijdse kennis. Blijven leren! Zij kunnen mij ook heel veel leren. Een nieuwe generatie betekent ook een andere aanpak, nieuwe inzichten. Belangrijk is altijd de communicatie.
Wat wil je dit lesseizoen bereiken met jouw leerlingen?
Ik wil bereiken dat de leerlingen kunnen terugkijken op een leerzaam schooljaar met geweldige ervaringen van dagelijks keihard werken en vele intense momenten voor studioavonden, voorstellingen en het balletexamen en zoals dit jaar het Nederlands Balletgala 2018 van het Dansersfonds’79.
Dat ze (individueel en SAMEN) iets neerzetten waar ze van kunnen genieten en trots op kunnen zijn, en het nooit zullen vergeten. Dat ze met liefde vooruit kijken wat er nog komen gaat en dat ze meenemen wat ze geleerd hebben.
Waar ben je het meest trots op in jouw carrière als docent?
Dat de leerlingen uiteindelijk terecht komen, waar ze het best tot hun recht komen. Dat hoeft niet altijd de balletwereld te zijn!
Het is geweldig als je je leerlingen ziet groeien in een Professionele Balletgroep, daar ben ik zeker heel trots op, maar ik ben ook ontzettend blij dat ik nu een uitnodiging krijg van een ex-leerling die, helaas, noodgedwongen moest stoppen na een operatie en nu eigen producties creëert en choreografeert. Dat het dansen toch voortgezet kan worden, maar dan anders dan aanvankelijk gedacht. Te weten dat je een klein steentje hebt bijgedragen is heel waardevol.
Kijk, de tastbare dingen, zoals je leerling met een medaille naar huis zien komen na je inspanningen voor een balletwedstrijd is natuurlijk fantastisch. Als je de groei ziet in korte tijd en je het beoogde resultaat, dat je voor ogen had ook haalt, is mooi en biedt weer nieuwe mogelijkheden, voor haar/hem en voor mij. Het coachen vind ik heerlijk.
Maar het meest trots ben ik op (en kan ik genieten van) de kleine dingen. De normale doordeweekse dagen, waarin een correctie wonderen kan verrichten… Een aanwijzing die de leerling verder helpt.
Als docent is het natuurlijk ook een erkenning als je gevraagd wordt om les te geven op bijv. in Dresden, Duitsland. in Sydney, Australië. in Budapest, Hongarije. In Frankrijk en in Genova, Barletta en Napoli, Italië etc. Zomercursussen in Valencia, Spanje en Antwerpen, België.
Ja, trots ben ik natuurlijk wel op mijn kleine klassieke producties die ik sinds 2015 heb gechoreografeerd en aangepast voor de hele Dansvakopleiding van het Koninklijk Conservatorium.Of de productie “Margot” met Herman van Veen over het leven van Margot Fonteyn.
Recentelijk is de door mij gechoreografeerde Wals uit het Zwanenmeer, op uitnodiging van Han Ebbelaar en Alexandra Radius, opgevoerd in de Amsterdamse Stadsschouwburg op het Gala van de Nederlands Dans 2018. Ja, wel een beetje trots, vooral op de leerlingen die het zo bruisend gedanst hebben.
Welke dansvakken/disciplines heeft een klassieke balletleerling volgens jou nog meer nodig om een betere danser te worden?
Mime, improvisatie (verbeelding), extra cardio/uithoudingsvermogen/ fitness/Pilates/ ProgressingBalletTechnique©, conditioning, maar ook boeken lezen, films kijken, muziek, reizen, om je heen kijken: “je blijven ontwikkelen”, van mijn part een cursus schilderen: jezelf ontdekken.
Waar denk je aan bij de titel ‘Balletrecepten – De ingrediënten van de klassieke ballettechniek’?
Zoals je zelf al zegt:
Een scheut houding
500 gram spierspanning
4 theelepels uitdraai
2 theelepels gewichtsverplaatsing
1 teentje placering
een snufje verlenging
Zeer mooi verbeeld.
Ik denk aan de ingrediënten van het talentje. Een talent bezit al een mooie basishouding, uitdraai etc, maar met de recepten die je in je boek beschrijft kunnen de dansers/dansertjes profiteren van de heerlijkheden die het dansen nog lekkerder zullen doen smaken. Tips om de passen beter te kunnen uitvoeren door middel van verbeelding: visualiseren. Fantastische tips!
Welke tips en/of adviezen wil je graag meegeven aan de beginnende klassieke balletleerlingen van nu?
Heb heel veel geduld! Klassiek ballet leer je niet in 1 dag, het duurt heel lang voordat je een mooie pirouette kan uitvoeren en je bewegingen onder controle hebt.
Ga naar voorstellingen kijken. Doe mee aan workshops.
Het kan in de praktijk ook anders zijn dan je had gedroomd. Niet alles is rozengeur en maneschijn. Laat je niet afschrikken als je gaandeweg je lessen of opleiding begint te twijfelen of wil stoppen Laat je goed informeren en adviseren door je balletdocent. Klassiek ballet is niet saai of ouderwets, maar best heel moeilijk..
Als (klassiek) dansen je leven is, geef dan niet te snel op.
Als dansen in je bloed zit, ga er dan helemaal voor. Droom groot.
(maak je ouders er warm voor, want zij hebben een belangrijke taak te vervullen)
Welke tips en/of adviezen wil je graag meegeven aan de klassieke balletdocenten uit het amateurwerkveld?
Laat de jongste kinderen vooral bewegen en zelf bewegingen laten uitvinden.
Probeer een balans te vinden tussen discipline bijbrengen en totale vrijheid.
Naar welk balletgezelschap en/of welke dansers kijk je graag? En waarom?
Ik probeer zoveel mogelijk voorstellingen LIVE te zien, maar ook een balans te vinden tussen werk/gezin/vrijetijd.
Ik kijk graag naar de veelzijdigheid die er momenteel te zien is: ik ga graag naar vooral grote gezelschappen, maar zie ook kleinere producties.Soms vlieg ik even hier of daar naar toe en zo zie ik in Kopenhagen het Koninklijk Deens Ballet in de allermooiste “La Sylphide” ooit. Maar ga ook naar Boris Eiffman in Luxor, Moyseev Folklore Dansgezelschap of in Valencia naar Flamenco. In Antwerpen recentelijk de hedendaagse Giselle van Akram Khan gezien door het Ballet Vlaanderen uitgevoerd. In Budapest bijv. het Hongaars Nationale Ballet, maar ook de Volksdansgroep uit Györ Hongarije en hier in Nederland sowieso alle producties van Het Nationale Ballet, Nederlands Dans Theater, Scapino Ballet, Introdans. Ik ga ook naar de musicals waar onze leerlingen in meedansen/zingen. In de bioscoop tegenwoordig ook naar de Royal Ballet producties. In Parijs de Parijse Opera. In Carré naar het grootste Zwanenmeer, maar ook Krisztina de Châtel of Connie Jansen… Herman van Veen en verscheidene producties op Festivals. Ik kan er geen genoeg van krijgen. Nee, het is zo goed te zien wat er ‘speelt’ en te weten waar onze leerlingen terecht komen en mijn eigen mening daarover te vormen…
Verder natuurlijk niet LIVE the World Ballet Day opnames, zo goed te zien wat er in de wereld gedanst wordt, al zijn het dan vooral de grote gezelschappen die zichtbaar zijn …… op You Tube natuurlijk, van alles van over de oceaan! Kostelijk!
Wie beveel je aan om te vragen voor een volgend interview voor ‘tussendoortjes’?
Bregje van Balen ex-danseres van het NDT, nu succesvol kostuumontwerpster.
OF
Doke Pauwels, een prachtige danseres die gedwongen een andere weg in moest slaan, ex-leerlinge van het KC, is gaan studeren en nu tóch weer de dans ingegaan als choreograaf, danseres, dramaturge. Bijzonder mooie wending. Binnenkort de geboorte van haar eerste stuk “ FALL” 16 dec te zien in Amsterdam.
OF
Fay van Baar danst nu een paar bij het Nederlands Danstheater en heeft recent de aanmoedigingsprijs van het Dansersfonds’79 in ontvangst mogen nemen.